دختران بیشتر از پسران سیگار می کشند
آیا دختران ایرانی بیشتر از پسران سیگار می‌کشند؟ بررسی روندهای نوظهور و مقایسه جهانی
مقدمه
سیگار و محصولات دخانی یکی از مهم‌ترین معضلات سلامت عمومی در سراسر جهان محسوب می‌شوند.
در دهه‌های گذشته، مصرف سیگار عمدتاً پدیده‌ای مردانه تلقی می‌شد، اما مطالعات جدید حاکی از افزایش سرعت مصرف محصولات دخانی در میان دختران و زنان جوان ایرانی است.
همزمان، آمارها نشان می‌دهد با اینکه نرخ مطلق مصرف دخانیات در پسران بیشتر است، شیب رشد در دختران و زنان نه‌تنها نگران‌کننده بلکه در برخی گروه‌های سنی از رشد مصرف در مردان جلو زده است.
جهت تشخیص مصرف می توانید از کیت سیگار استفاده کنید
تحلیل آماری تازه‌ترین بررسی‌ها درباره مصرف سیگار دختران و پسران در ایران
نتایج مطالعه ملی عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت (۱۴۰۰)
- کل جمعیت بالای ۱۸ سال: ۱۴ درصد انواع محصولات دخانی را مصرف می‌کنند.
- مردان: حدود ۲۶ درصد از مصرف‌کنندگان را تشکیل می‌دهند.
- زنان: ۴.۵ درصد از مصرف‌کنندگان را تشکیل می‌دهند (در سال ۱۳۹۵ این رقم حدود ۴ درصد بوده است).
روند رشد مصرف: تغییرات حیرت‌انگیز
آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰:
- رشد مصرف محصولات دخانی در مردان: ۳ درصد افزایش
- رشد مصرف در زنان: ۱۱ درصد افزایش
یعنی اگرچه نرخ کلی در زنان هنوز پایین‌تر از مردان است، اما سرعت رشد مصرف در زنان تقریباً چهار برابر مردان بوده و این یک زنگ هشدار جدی است [خبرآنلاین/ایسنا].
گروه سنی جوانان (۱۸ تا ۲۴ سال)
- افزایش مصرف دختران ۱۸ تا ۲۴ ساله: ۹۰ درصد نسبت به سال ۹۵ افزایش یافته است.
- افزایش مصرف پسران ۱۸ تا ۲۴ ساله: ۳۴ درصد افزایش نسبت به گذشته
- این ارقام یعنی شکاف مصرف سیگار بین پسر و دختر در نسل جوان با سرعتی بی‌سابقه در حال کاهش است و حتی برخی شواهد از برابری یا پیشی گرفتن دختران خبر می‌دهد.
مصرف در نوجوانان
براساس اطلاعات رسمی وزارت بهداشت در مورد سیگار ، سن شروع مصرف دخانیات به طور میانگین به زیر ۱۳ سال رسیده است و میزان مصرف میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در قلیان حتی بیش از سیگار است (۵.۸ درصد قلیان در برابر ۳.۴ درصد سیگار) [خبرآنلاین/ایسنا].
دلایل رشد سریع مصرف سیگار در دختران و زنان
- تمرکز بازاریابی شرکت‌های دخانی بر دختران و زنان جوان
- تغییرات فرهنگی، اجتماعی و الگوبرداری از سبک زندگی غربی
- دسترسی آسان‌تر و کاهش تابوهای اجتماعی
- استفاده از سیگار به عنوان ابزار کنترل وزن یا مقابله با استرس در برخی دختران
مقایسه با وضعیت جهانی
در جهان نیز اگرچه نرخ مطلق مصرف دخانیات در مردان بالاتر است، اما رشد مصرف در دختران در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مانند ایران شدیدتر از مردان است [WHO, 2023].
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۰:
- مردان جهان: ۳۶.۷ درصد مصرف‌کننده محصولات دخانی
- زنان جهان: ۷.۸ درصد مصرف‌کننده
اما مطالعات منطقه‌ای نشان می‌دهد در خاورمیانه، به ویژه در ایران، روند افزایشی مصرف میان زنان به مراتب شدیدتر از مردان است (افزایش ۱۱ درصدی در مقابل ۳ درصد مردان فقط طی پنج سال) [خبرآنلاین/ایسنا].
در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مانند بریتانیا، آمریکا و کشورهای شمال اروپا، فاصله جنسیتی در مصرف سیگار بسیار کمتر شده، و در پاره‌ای گروه‌های سنی (دانشجویان، نوجوانان) حتی دختران جلوتر از پسران سیگار می‌کشند [WHO, CDC Reports].
|
سال |
دختران ایران (%) |
پسران ایران (%) |
زنان جهانی (%) |
مردان جهانی (%) |
|
2012 |
۱.۵ |
۷.۳ |
۶.۸ |
۳۵.۲ |
|
2015 |
۲.۲ |
۷.۴ |
۷.۰ |
۳۴.۸ |
|
2018 |
۳.۱ |
۶.۲ |
۷.۱ |
۳۳.۷ |
|
2022 |
۴.۳ |
۵.۶ |
۷.۲ |
۳۲.۹ |
زنگ خطر برای آینده سلامت کشور
مسئولان بهداشت ایران هشدار داده‌اند که جهت‌گیری افزایش مصرف محصولات دخانی به سمت زنان و دختران است و در سال‌های آینده اگر روند فعلی ادامه یابد، چه‌بسا آمار کلی دختران مصرف‌کننده از پسران جلو بزند؛ این یعنی مواجهه با بحران سلامت زنان، فشار اقتصادی بر خانواده‌ها و عواقب جدی در حوزه بهداشت باروری و سلامت نسل آینده.
نتیجه‌گیری
امروز اگرچه هنوز تعداد مردان مصرف‌کننده سیگار نسبت به زنان بیشتر است، اما شیب افزایش مصرف سیگار در دختران و زنان جوان ایرانی بسیار نگران‌کننده و سریع‌تر از مردان است.
پژوهش‌ها حاکی از آن‌اند که نسل جدید دختران ایرانی نسبت به پیش کمتر از تابوهای سنتی هراس دارند و بیشتر در معرض تبلیغات و سبک زندگی ناسالم قرار گرفته‌اند.
تداوم این رشد می‌تواند طی سال‌های آینده آمار دختران سیگاری را به پسران برساند یا حتی فراتر ببرد.
پیشنهادات راهبردی:
- آگاهی‌رسانی و آموزش جدی در مدارس و دانشگاه‌ها
- محدودیت تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم دخانیات
- تصمیمات قاطع‌تر درباره فروش و دسترسی محصولات دخانی به نوجوانان
- تقویت مشاوره روانی و اجتماعی دختران و زنان جوان
منابع معتبر
- خبرآنلاین/ایسنا، گفتگوی دکتر بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت [خبرگزاری ایسنا، ۱۴۰۲]
- سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش سالانه مصرف دخانیات جهانی، ۲۰۲۳
- CDC Global Tobacco Surveillance Report 2023
- گزارش رسمی وزارت بهداشت ایران: مطالعه ملی عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر (STEPs)
