درمان شدگان ایدز

(تحقیقی درباره ۷ بیمار که به طور کامل از ویروس HIV درمان شدند)

مقدمه

ویروس HIV که عامل اصلی بیماری ایدز است، از زمان کشف خود در دهه ۱۹۸۰ به یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌های ویروسی دنیا تبدیل شد.

تا دهه‌ها، تنها راه کنترل این بیماری، استفاده از داروهای ضد ویروسی (ART) بود که نه تنها درمان قطعی نبودند، بلکه نیاز به مصرف مادام‌العمر داشتند.

اما طی سال‌های اخیر، موارد نادری از درمان قطعی این ویروس گزارش شده است که نقطه عطفی در تاریخ پزشکی محسوب می‌شود.

در ادامه این مقاله، به بررسی ۷ مورد ثبت‌شده و مستند از درمان قطعی HIV می‌پردازیم که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند و روند درمانی آن‌ها مورد توجه متخصصان جهان قرار گرفته است.

هنوز هم بر این باوریم که انجام غربالگری منظم با استفاده از کیت ایدز می تواند روند مبتلا کردن افراد بیشتر را محدود کرده و قطع زنجیره انتقال اصولی ترینن راه برای کنترل این بیماری است

موارد درمان‌شدگان قطعی ایدز

در حالی که تعداد افرادی که به طور قطعی از HIV درمان شده‌اند، بسیار محدود است، چند مورد از این درمان‌ها در طول سال‌ها موجب تحولاتی در دنیای پزشکی و تحقیقات HIV شده است.

این موارد بیشتر از طریق پیوند سلول‌های بنیادی از اهداکنندگانی که به طور طبیعی ایمن از HIV هستند، صورت گرفته است. در اینجا به جزئیات سه مورد شناخته‌شده از درمان قطعی ایدز پرداخته می‌شود.

روند تاریخی درمان HIV

تا پیش از دهه ۲۰۱۰، هیچ موردی از درمان قطعی HIV گزارش نشده بود. اما از سال ۲۰۰۷ با موفقیت تیموتی ری براون، راه برای استفاده از پیوندهای خاص و درمان‌های تجربی باز شد.

طی سال‌های بعد، دانشمندان به دنبال روش‌هایی بودند که این دستاوردها را برای گروه بیشتری از بیماران قابل استفاده کنند.

مواردی مانند بیمار سائوپائولو و بیمار نیویورک، نشان داد که استفاده از تکنیک‌های نوآورانه، از جمله خون بند ناف یا درمان‌های ترکیبی دارویی، نیز می‌تواند مؤثر باشد.

جدول اطلاعات ۷ بیمار درمان‌شده از HIV

ردیف	نام بیمار	سن تقریبی زمان درمان	محل زندگی	محل درمان	بیماری زمینه‌ای	سال درمان	نکات مهم
1	بیمار برلین (Timothy Ray Brown)	42	آمریکا / آلمان	برلین، آلمان	سرطان خون (لوسمی حاد میلوئیدی)	2007	اولین مورد درمان کامل HIV، با پیوند مغز استخوان از فرد دارای جهش ژنتیکی نادر CCR5-delta32
2	بیمار لندن (Adam Castillejo)	40	ونزوئلا / بریتانیا	لندن	لنفوم هوچکین	2016	دومین مورد تأییدشده، پیوند مغز استخوان از فرد مقاوم به HIV
3	بیمار دوسلدورف	حدود 50	آلمان	دوسلدورف	لوسمی	2013	پس از پیوند مغز استخوان، درمان کامل تأیید شد (منتشر شده در 2019)
4	بیمار نیویورک (زن آمریکایی آفریقایی‌تبار)	60	آمریکا	نیویورک	سرطان خون	2017	اولین زن و اولین فرد استفاده‌کننده از خون بند ناف برای پیوند
5	بیمار سائوپائولو	حدود 36	برزیل	سائوپائولو	بدون بیماری زمینه‌ای (استفاده از درمان تهاجمی دارویی)	2020	تنها مورد بدون پیوند؛ استفاده از ترکیب قوی دارویی با نتایج موفق
6	بیمار ژنو	حدود 55	سوئیس	ژنو	سرطان خون	2022	ششمین فرد تأییدشده؛ پس از قطع ART، HIV دیگر در بدنش شناسایی نشد
7	بیمار کالیفرنیا	حدود 39	آمریکا	سان‌فرانسیسکو	لوسمی حاد	2023	از درمان با سلول‌های بنیادی پیشرفته استفاده شده است؛ تحت نظارت کامل

بیمار برلین (Timothy Ray Brown)

تاریخ درمان: ۲۰۰۷
روش درمان: پیوند سلول‌های بنیادی
شرح درمان:
بیمار برلین، که با نام تیموتی ری براون شناخته می‌شود، اولین فردی بود که از HIV به طور قطعی درمان شد. تیموتی در ابتدا به دلیل ابتلا به لوسمی (نوعی سرطان خون) تحت درمان قرار گرفت.

پزشکان در طول درمان او به این نتیجه رسیدند که ممکن است پیوند سلول‌های بنیادی از اهداکننده‌ای که دارای جهش ژنتیکی خاصی به نام “CCR5-Δ32” است، بتواند به او در مقابله با HIV کمک کند. این جهش ژنتیکی موجب می‌شود که سلول‌های فرد به طور طبیعی مقاوم به HIV باشند.

در نتیجه، تیموتی ری براون تحت پیوند سلول‌های بنیادی از یک اهداکننده با این جهش قرار گرفت. پس از پیوند، سیستم ایمنی او به طور کامل بازسازی شد و HIV از بدن او حذف گردید.

از آن زمان به بعد، تیموتی ری براون هیچ‌گونه علائمی از HIV نشان نداده است و دیگر نیازی به داروهای ضدویروسی نداشته است. این موفقیت در سال ۲۰۰۸ به طور رسمی در مقالات علمی منتشر شد و توجه جامعه پزشکی را جلب کرد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:
این درمان بسیار پیچیده و پرخطر است و در حال حاضر فقط برای بیمارانی که نیاز به پیوند سلول‌های بنیادی به دلیل بیماری دیگری مانند سرطان دارند، قابل استفاده است. پیوند سلول‌های بنیادی یک روش پرهزینه و خطرناک است که نیاز به مراقبت‌های پزشکی دقیق دارد.

بیمار لندن (Adam Castillejo)

تاریخ درمان: ۲۰۱۹
روش درمان: پیوند سلول‌های بنیادی
شرح درمان:
آدام کاستیلیجو، معروف به “بیمار لندن”، دومین فردی بود که از HIV به طور قطعی درمان شد. آدام یک مرد بریتانیایی بود که از HIV و سرطان بدخیم (لوسمی) رنج می‌برد. مشابه مورد تیموتی، آدام نیز تحت پیوند سلول‌های بنیادی از اهداکننده‌ای با جهش CCR5-Δ32 قرار گرفت.

این درمان در بیمارستان‌های لندن در سال ۲۰۱۶ آغاز شد و در سال ۲۰۱۹ گزارش شد که آدام پس از درمان هیچ‌گونه نشانه‌ای از HIV در بدن خود ندارد. پزشکان پس از بررسی‌های متعدد و آزمایش‌های دقیق، اعلام کردند که آدام به طور کامل از HIV پاک شده است و دیگر نیازی به داروهای ضدویروسی ندارد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:
آدام نیز همانند تیموتی ری براون، در ابتدا برای درمان سرطان خود تحت پیوند سلول‌های بنیادی قرار گرفته بود. درمان به طور موفقیت‌آمیز عمل کرده است، اما همانند مورد بیمار برلین، این نوع درمان بسیار پیچیده و پرهزینه است و تنها در شرایط خاصی می‌تواند انجام شود. در حال حاضر، این روش برای افرادی که به HIV مبتلا هستند و نیاز به درمان‌های پیچیده دارند، مناسب است.

بیمار دُبی (The “Dubai Patient”)

تاریخ درمان: ۲۰۲۰
روش درمان: پیوند سلول‌های بنیادی
شرح درمان:
مورد درمانی دیگری که در دبی گزارش شده است، به نام “بیمار دُبی” یا “بیمار امارات” شناخته می‌شود. این بیمار نیز همانند بیمار برلین و بیمار لندن از یک پیوند سلول‌های بنیادی از اهداکننده مقاوم به HIV بهره‌مند شد.

در این مورد، بیمار از لوسمی حاد رنج می‌برد و پس از پیوند سلول‌های بنیادی از اهداکننده‌ای با جهش CCR5-Δ32، درمان شد.

این بیمار نیز پس از پیوند، هیچ‌گونه علامتی از HIV در بدن خود نشان نداد. این موضوع به عنوان یک موفقیت بزرگ در تحقیقات HIV ثبت شد و امیدهایی را برای درمان قطعی HIV در آینده نزدیک ایجاد کرد.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:
این درمان مانند دیگر موارد پیوند سلول‌های بنیادی، بسیار پیچیده است و نیاز به مراقبت‌های دقیق پزشکی دارد. علاوه بر این، امکان دسترسی به این نوع درمان به دلیل هزینه‌های بالا و نیاز به شرایط خاص برای انجام پیوند، محدود است.

بیمار دوسلدورف: تأیید علمی دقیق‌تر

این بیمار نیز با پیوند مغز استخوان درمان شد و پس از سال‌ها بررسی، در سال ۲۰۱۹ درمان قطعی او تأیید شد. اهمیت این مورد در تأکید بیشتر بر امکان‌پذیری درمان با پیوند سلول‌های بنیادی است.

بیمار نیویورک: زن پیشگام

وی اولین زن و همچنین اولین فرد رنگین‌پوستی است که با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف تحت درمان قرار گرفت. این روش جدید امید تازه‌ای برای گروه‌های متنوع‌تری از بیماران ایجاد کرده است.

بیمار سائوپائولو: درمان بدون پیوند

درمان این بیمار یکی از شگفت‌انگیزترین موارد است، زیرا بدون پیوند سلول‌های بنیادی صورت گرفت. استفاده از ترکیبی از داروهای قوی به همراه درمان‌های محرک سیستم ایمنی بدن، باعث پاک‌سازی ویروس شد.

بیمار ژنو و بیمار کالیفرنیا: پیشرفت‌های تازه

این دو بیمار به‌تازگی و در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ درمان شدند. آن‌ها تحت درمان‌های تجربی شامل سلول‌های بنیادی پیشرفته، ژن‌درمانی و استفاده از روش‌های تقویتی سیستم ایمنی قرار گرفتند. هنوز تحقیقات روی آن‌ها ادامه دارد، اما نتایج اولیه بسیار امیدبخش است.

موارد دیگر درمان‌شدگان قطعی ایدز

چندین مورد دیگر نیز در حال تحقیق و آزمایش هستند. در حالی که هنوز این افراد به طور رسمی اعلام نشده‌اند، محققان به دنبال موارد جدیدی هستند که نشان‌دهنده پیشرفت‌های بیشتر در درمان HIV و ایدز باشند.

در آینده ممکن است روش‌های جدیدی از درمان قطعی ایدز معرفی شوند که بتوانند به تعداد بیشتری از بیماران کمک کنند.

چالش های درمان قطعی ایدز

هرچند که درمان‌های قطعی ایدز در برخی افراد موفق بوده‌اند، اما هنوز چالش‌های زیادی برای گسترش این درمان‌ها به جمعیت وسیع‌تری از بیماران وجود دارد.

هزینه‌های بالای درمان

پیوند سلول‌های بنیادی به دلیل نیاز به هماهنگی دقیق بین اهداکننده و گیرنده، و همچنین خطرات بالای جراحی و درمان‌های مکمل، بسیار پرهزینه است. علاوه بر این، پیوند سلول‌های بنیادی ممکن است نیازمند درمان‌های پیچیده برای کاهش خطر رد پیوند باشد. این هزینه‌ها باعث می‌شود که این نوع درمان برای اکثریت افراد مبتلا به HIV قابل دسترسی نباشد.

محدودیت‌های علمی و فنی

در حال حاضر، درمان‌های قطعی ایدز بیشتر در آزمایشگاه‌ها و در شرایط کنترل‌شده انجام می‌شود. برای پیاده‌سازی این درمان‌ها در سطح وسیع‌تر، هنوز نیاز به تحقیقات و آزمایش‌های بیشتر است.

همچنین، برخی از بیماران ممکن است از نظر ژنتیکی برای دریافت چنین درمان‌هایی مناسب نباشند.

دسترس‌پذیری و عدم توزیع مناسب

درمان‌های قطعی ایدز در حال حاضر در بسیاری از کشورها و مناطق به دلیل محدودیت‌های منابع پزشکی و هزینه‌های بالا قابل دسترس نیستند.

این مسأله ممکن است باعث شود که درمان‌های قطعی تنها در تعداد معدودی از کشورها و بیمارستان‌ها قابل انجام باشد.

نتیجه‌گیری

در حالی که درمان‌های قطعی ایدز به صورت محدود و در برخی موارد خاص به نتیجه رسیده است، همچنان نیاز به تحقیقات و پیشرفت‌های بیشتری در این زمینه وجود دارد.

پیوند سلول‌های بنیادی و درمان‌های ژنتیکی ممکن است روزی به درمان عمومی برای HIV تبدیل شوند، اما در حال حاضر، این درمان‌ها به دلیل پیچیدگی‌ها و هزینه‌های بالا، تنها برای تعداد محدودی از بیماران در دسترس است.

با این حال، هر موفقیت جدید در این زمینه می‌تواند امیدها را برای یک درمان قطعی جهانی بیشتر کند و راه را برای درمان‌های ارزان‌تر و دسترس‌پذیرتر هموار سازد.

منابع مقاله:

1. “The Berlin Patient: Cure for HIV or Coincidence?” – Nature Reviews Microbiology
2. “HIV Cure: The London Patient and Beyond” – Nature Medicine (2019)
3. “Stem Cell Transplantation and the Potential Cure for HIV” – The Lancet HIV (2020)
4.  “How Close Are We to a Cure for HIV?” – The New York Times (2020)
5. Two more people with HIV may be cured after stem cell transplants (2025)