هر قرص استامینوفن کدئین چقدر مرفین دارد؟
How much morphine is in each acetaminophen codeine tablet?
میزان مورفین داخل استامینوفن کدئین چقدر است ؟
تحلیل علمی، عملی و دارویی با جدول دقیق و مقایسه جهانی
استامینوفن کدئین چیست و چه کاربردی دارد؟
استامینوفن کدئین (Acetaminophen-Codeine) یکی از داروهایی است که به شکل قرص با تولید و عرضه بالا در سبد دارویی ایران قرار دارد
این دارو که کمتر کسی هست که با آن آشنایی نداشته باشد از خانواده قرص مسکن و تب بر رایج است که با حضور کدئین که تبدیل به مرفین داخل بدن می شود به جهت تسکین دردهای بیشتر مورد تجویز قرار می گیرد
استامینوفن کدئین ترکیبی از دو ماده دارویی مختلف است:
- استامینوفن (پاراستامول): دارویی غیراپیوئیدی برای کاهش درد و تب
- کدئین: داروی مخدر ملایم (اپیوئید ضعیف) برای تسکین درد متوسط
این ترکیب برای درمان دردهایی مانند سردرد، دردهای عضلانی، دندان‌درد، درد پس از جراحی یا تب‌های مقاوم استفاده می‌شود.
نکته قابل توجه این است که داروی استامینوفن که بیشتر در سرماخوردگی ها به عنوان تب بر موثر واقع می شود در ورژن استامینوفن کدئین خود این اثر بخشی در دفع تب را نداشته و همین تغییر مشخص می کند که حتما داروها را دقیق مطابق با تجویز پزشک مصرف کنید
کدئین چگونه در بدن به مورفین تبدیل می‌شود؟
کدئین به‌صورت طبیعی از خشخاش (opium poppy) که گیاهی است که از آن مرفین و مشتقات آن مانند تریاک و شیره و هروئین است استخراج می‌شود و پس از ورود به بدن، در کبد توسط آنزیمی به‌نام CYP2D6 به مورفین تبدیل می‌شود. این متابولیسم به مورفین، همان چیزی‌ست که اثرات ضد درد کدئین را فراهم میکند.
اما میزان مورفین تولیدشده به شدت به ژنتیک فرد بستگی دارد:
- برخی افراد متابولایزر ضعیف هستند و کمتر از 5% کدئین را به مورفین تبدیل می‌کنند → اثر دارو کم است.
- برخی دیگر متابولایزر سریع یا بسیار سریع هستند و تا 15% یا بیشتر را به مورفین تبدیل می‌کنند → اثر قوی‌تر، ولی با ریسک بالای عوارض جانبی.
تفاوت مورفین و کدئین: چرا دانستن این موضوع مهم است؟
| ویژگی‌ها | کدئین | مورفین |
| قدرت تسکین درد | ضعیف‌تر | قوی‌تر |
| وابستگی و اعتیاد | کمتر (نسبت به مورفین) | بیشتر |
| سرعت اثر | آهسته‌تر | سریع‌تر |
| کاربرد اصلی | دردهای متوسط | دردهای شدید، جراحی، سرطان |
| شکل استفاده | قرص، شربت، کپسول | تزریقی، قرص آهسته‌رهش، مایع خوراکی |
کدئین از نظر قدرت حدود 10 برابر ضعیف‌تر از مورفین است، اما چون در بدن تبدیل به مورفین می‌شود، مصرف زیاد آن می‌تواند همان اثرات اعتیادآور و مخرب را داشته باشد.
جدول: هر قرص استامینوفن کدئین چقدر مورفین تولید میکند؟
| نام دارو (نمونه) | کدئین در هر قرص (mg) | مقدار تقریبی مورفین تولیدی (mg) | توضیحات کاربردی |
| استامینوفن کدئین (رها، ابوریحان – ایران) | 10 | 1 تا 1.5 | برای سردرد و دردهای خفیف |
| Tylenol #1 (کانادا) | 8 | 0.8 تا 1.2 | بدون نسخه – فروش آزاد |
| Tylenol #2 | 15 | 1.5 تا 2.5 | نیاز به نسخه |
| Tylenol #3 | 30 | 3 تا 4.5 | متداول در کانادا و آمریکا |
| Tylenol #4 | 60 | 6 تا 9 | قدرت بالا – تجویز محدود |
| Solpadeine (اروپا) | 8 | 0.8 تا 1.2 | شامل کافئین – انرژی‌زا |
| Panadeine (استرالیا) | 15 | 1.5 تا 2.2 | داروی ترکیبی معروف |
| قرص‌های قاچاقی در بازار سیاه | 30 تا 60 | 3 تا 9 | خطرناک، بدون نظارت دارویی |
تفاوت استامینوفن کدئین ایرانی با انواع خارجی
-
دوز کدئین پایین‌تر:
در ایران معمولاً 10 میلی‌گرم کدئین در هر قرص استفاده می‌شود، در حالی‌که در نمونه‌های خارجی مانند Tylenol 3، تا 30 یا حتی 60 میلی‌گرم کدئین وجود دارد.
-
کنترل بیشتر در نسخه‌دهی:
در ایران معمولاً دارو با نسخه ارائه می‌شود، اما در کشورهایی مثل کانادا، نوع ضعیف آن گاهی بدون نسخه نیز فروخته می‌شود.
میزان اعتیادآوری قرص‌های حاوی کدئین چقدر است؟
اگرچه کدئین اپیوئید ضعیف محسوب می‌شود، ولی:
- در مصرف مزمن و دوز بالا اعتیادآور است
- باعث وابستگی فیزیکی و روانی می‌شود
- مصرف خودسرانه، مخصوصاً در افراد با متابولیسم سریع، بسیار خطرناک است
طبق مطالعات WHO، احتمال وابستگی به کدئین در مصرف بالای 300 میلی‌گرم در هفته به شدت افزایش می‌یابد.
افرادی که به جهت دردهای بدنی روی به مصرف دائم این قرص می آورند بعد از مقاومت بدن در مقابل دارو نیاز به افزایش تعداد قرص و در نهایت در مدت زمان طولانی وابستگی پیدا کرده و حتی در مواردی روی به مصرف مخدر هایی از دسته مرفین از جمله تریاک می آورند
ماندگاری استامینوفن کدئین در ادرار تا چند روز ادامه دارد و همین موضوع باعث می شود که این ماده در لیست داروهای مثبت کننده تست اعتیاد قرار گیرد
قیمت قرص استامینوفن کدئین در ایران و جهان
| کشور | میانگین قیمت هر قرص | توضیح |
| ایران (نسخه‌ای) | 800 – 1500 تومان | تولید داخلی، کدئین 10mg |
| آمریکا (Tylenol 3) | 0.5 – 1.2 دلار | نسخه‌ای، 30mg کدئین |
| کانادا (Tylenol 1) | 0.3 – 0.7 دلار | فروش آزاد |
| اروپا (Solpadeine) | 0.4 – 1.5 یورو | در داروخانه‌ها، بسته‌ای |
| استرالیا (Panadeine) | 0.6 – 1 دلار | نیاز به نسخه |
قیمت‌ها بر اساس میانگین بازار دارویی در سال ۲۰۲۵ گردآوری شده‌اند.
خطرات مصرف زیاد یا خودسرانه استامینوفن کدئین
- نارسایی کبدی به دلیل مصرف زیاد استامینوفن
- وابستگی به اپیوئیدها (کدئین → مورفین)
- تداخل دارویی با الکل، دیازپام، ترامادول و…
- یبوست مزمن، تهوع، خواب‌آلودگی شدید
- خطر مرگ در دوز بالا یا مصرف ترکیبی با آرام‌بخش
چرا برای تب معمولاً استامینوفن ساده تجویز می‌شود و نه استامینوفن کدئین؟
زمانی که بیمار دچار تب می‌شود، پزشکان معمولاً استامینوفن ساده (پاراستامول) را به‌عنوان گزینه اول درمان پیشنهاد می‌کنند. دلیل این انتخاب، نقش موثر استامینوفن در کاهش تب و بی‌خطر بودن آن برای اغلب گروه‌های سنی است.
استامینوفن با تأثیر مستقیم بر مرکز تنظیم دمای بدن در مغز (هیپوتالاموس)، به کاهش دمای بدن کمک میکند و از این طریق تب را کنترل میکند.
یکی از مهم‌ترین دلایل پرهیز از تجویز استامینوفن-کدئین برای تب ساده، خاصیت اعتیادآور کدئین است. این دارو حتی در دوزهای پایین نیز می‌تواند باعث ایجاد وابستگی جسمی و روانی شود. به همین دلیل، پزشکان تمایل دارند در شرایطی که تنها نیاز به کنترل تب وجود دارد، از داروهایی استفاده کنند که هیچ‌گونه ریسک وابستگی ندارند.
همچنین باید توجه داشت که کدئین در کودکان زیر ۱۲ سال به‌شدت خطرناک است و مصرف آن ممکن است باعث کاهش یا توقف تنفس شود. در سالمندان نیز مصرف کدئین می‌تواند موجب گیجی، یبوست، خواب‌آلودگی شدید و حتی اختلال در عملکرد شناختی شود. بنابراین، برای تب در این گروه‌ها استفاده از استامینوفن ساده بسیار ایمن‌تر و مطمئن‌تر است.
نکته مهم دیگر این است که استامینوفن ساده به پزشک اجازه می‌دهد مقدار دقیق و کنترل‌شده‌ای از دارو را برای بیمار تجویز کند. وقتی استامینوفن با کدئین ترکیب شود، دیگر نمی‌توان دوز دارو را به‌دلخواه تنظیم کرد، زیرا محدود به مقدار ثابت کدئین در هر قرص یا شربت هستیم. این موضوع باعث محدودیت در کنترل دقیق درمان می‌شود.
در نهایت، باید گفت که استامینوفن ساده نه‌تنها ارزان‌تر و در دسترس‌تر است، بلکه برای استفاده در جمعیت گسترده‌تری از بیماران ایمن و مناسب‌تر می‌باشد. این دارو در بیشتر موارد تب (مثل تب ناشی از عفونت ویروسی، آنفلوآنزا، واکنش به واکسن و…) عملکرد مؤثری دارد و نیازی به افزودن کدئین به آن نیست.
در نتیجه، پزشکان ترجیح می‌دهند برای تب از استامینوفن ساده استفاده کنند و فقط در شرایطی که درد شدید نیز هم‌زمان با تب وجود دارد (مثلاً در برخی موارد دندان‌درد یا پس از جراحی)، ممکن است استامینوفن-کدئین را برای مدت کوتاه و با دوز محدود تجویز کنند.
پرسش‌های رایج کاربران
آیا استامینوفن کدئین برای سردرد مناسب است؟
بله، اما در صورت سردرد مزمن و مکرر نباید استفاده مداوم داشت. استفاده بلندمدت می‌تواند وابستگی ایجاد کند.
آیا در آزمایش اعتیاد، کدئین مشخص می‌شود؟
بله. چون کدئین به مورفین تبدیل می‌شود، در تست اعتیاد به صورت “مرفین مثبت” ظاهر می‌شود.
آیا قرص استامینوفن کدئین باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟
بله، مخصوصاً در دوزهای بالا یا در ترکیب با آرامبخش‌ها.
نتیجه‌گیری نهایی
کدئین دارویی مؤثر و ضروری در دنیای پزشکی‌ست که درست است به راحتی در دسترس افراد قرار می گیرد اما ناآگاهی از ترکیب آن با استامینوفن و نحوه تبدیل آن به مورفین می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد. مصرف درست، آگاهانه و زیر نظر پزشک کلید ایمنی است.
اینجوری باشه که تمام ازمایش اعتیاد ها مثبت می شه