کاهش میل جنسی در معتادان: بررسی علمی، علت موضوع و تاثییر استفاده از مواد رایج در ایران و راهکارها رفع مشکل
مقدمه
کاهش میل جنسی در اعتیاد یکی از موضوعات مهم در حوزه روان‌پزشکی و بهداشت جنسی است. بسیاری از افراد گرفتار مصرف مواد مخدر نه تنها از نظر جسمانی آسیب می‌بینند، بلکه در ابعاد روحی، روانی و جنسی نیز دچار مشکلات عمیق می‌شوند.
کاهش میل جنسی در افراد معتاد می‌تواند به اختلالات زناشویی، افزایش تنش در روابط خانوادگی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.
در این مقاله به بررسی اثرات انواع مواد مخدر رایج در ایران بر میل جنسی، علل نوروشیمیایی و روان‌شناختی بی‌میلی جنسی، و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.
اثر اعتیاد بر سیستم عصبی، مغز و هورمون‌ها
مواد مخدر با دخالت در عملکرد نورون‌های دوپامین، سروتونین، نوراپی‌نفرین و همچنین هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون، تعادل سیستم عصبی-هورمونی بدن را بر هم می‌زنند.
کاهش دوپامین و اختلال در مکانیسم پاداش مغز یکی از اصلی‌ترین دلایل بی‌میلی جنسی پس از مصرف مواد است.
به‌عبارت دیگر، ماده مخدر جایگزین محرک‌های طبیعی مانند رابطه جنسی می‌شود و مغز فرد دیگر نسبت به آن واکنش لذت‌بخشی نشان نمی‌دهد.
بررسی عمیق‌تر دلایل بی‌میلی جنسی در معتادان
مصرف مواد مخدر موجب ایجاد یک چرخه پاتولوژیک در مغز می‌شود. مغز انسان با دریافت پاداش از طریق فعالیت‌هایی مثل غذا خوردن یا رابطه جنسی، دوپامین ترشح می‌کند که احساس لذت ایجاد می‌کند.
اما مواد مخدر، به‌ویژه مواد اپیوئیدی و محرک، با افزایش مصنوعی دوپامین، سیستم پاداش را اشباع می‌کنند. در نتیجه، مغز حساسیت خود را نسبت به تحریکات طبیعی از دست می‌دهد و این کاهش حساسیت منجر به بی‌میلی جنسی می‌شود.
همچنین، مصرف مزمن مواد مخدر با کاهش سطح انرژی، اختلال خواب، بی‌قراری، احساس ناامیدی و افسردگی همراه است.
همه این فاکتورها مستقیماً بر میل جنسی اثر می‌گذارند. علاوه بر این، تخریب شبکه‌های عصبی مرتبط با هیجانات و عشق، باعث ایجاد اختلال در توانایی برقراری ارتباط عاطفی و جنسی با شریک زندگی می‌شود.
کاهش میل جنسی در اعتیاد: فاکتورهای اصلی
1. اختلال در ترشح تستوسترون
بسیاری از مواد مانند تریاک، الکل و هروئین باعث کاهش تولید تستوسترون می‌شوند. تستوسترون نقش مهمی در حفظ میل جنسی در مردان دارد و کاهش آن منجر به ناتوانی جنسی، اختلال در نعوظ و بی‌میلی می‌شود.
2. تخریب روانی و عاطفی
افسردگی، اضطراب، تنهایی، حس گناه، کاهش عزت‌نفس و بی‌قراری‌های ناشی از مصرف مواد همگی عواملی هستند که به‌صورت غیرمستقیم در کاهش میل جنسی مؤثرند. بسیاری از معتادان به دلیل بار روانی منفی اعتیاد، رابطه عاطفی و جنسی موفقی ندارند.
3. بی‌ثباتی خلقی و نوسانات رفتاری
مصرف مواد محرک مانند شیشه و گل می‌تواند باعث نوسانات شدید خلقی، پرخاشگری یا بی‌تفاوتی احساسی شود که زمینه‌ساز بی‌میلی جنسی در بلندمدت است.
تاثیر مواد مخدر رایج در ایران بر میل جنسی
در این بخش تأثیرات تفکیکی انواع مواد اعتیادآور بر میل و عملکرد جنسی بررسی می‌شود. استفاده از کلمات کلیدی مانند “تریاک و بی‌میلی جنسی”، “شیشه و اختلال جنسی” و “الکل و ناتوانی جنسی” به منظور سئو در متن گنجانده شده است.
تریاک و بی‌میلی جنسی
مصرف تریاک در ابتدا ممکن است باعث آرامش و لذت لحظه‌ای شود اما در درازمدت منجر به کاهش شدید میل جنسی می‌گردد. تریاک باعث مهار آزادسازی هورمون‌های جنسی و کاهش سطح تستوسترون می‌شود.
مردان معتاد به تریاک در معرض اختلال نعوظ، انزال دیررس و گاهی ناتوانی جنسی کامل قرار دارند.
شیشه و اختلال جنسی
شیشه یکی از خطرناک‌ترین مواد محرک در ایران است که به شدت بر عملکرد جنسی تاثیر می‌گذارد. در کوتاه‌مدت ممکن است احساس انرژی جنسی بالا ایجاد کند اما در بلندمدت مصرف شیشه و اختلال جنسی رابطه‌ای مستقیم دارند.
مصرف مزمن شیشه باعث کاهش پاسخ مغز به تحریک جنسی، خشکی واژن در زنان و کاهش کیفیت اسپرم در مردان می‌شود.
تاثیر مصرف شیشه بر اسپرم کاملا اثبات شده است
هروئین و ناتوانی جنسی
هروئین از جمله موادی است که تاثیر ویرانگری بر روابط جنسی دارد. استفاده طولانی مدت از هروئین باعث کاهش شدید تستوسترون، ناتوانی جنسی، کاهش حساسیت جنسی و عدم ارگاسم می‌شود.
علاوه بر این، افراد وابسته به هروئین معمولاً توانایی برقراری رابطه احساسی و فیزیکی سالم را از دست می‌دهند.
گل و بی‌میلی جنسی
ماری‌جوانا یا گل از جمله موادی است که اثرات متناقضی بر میل جنسی دارد. در برخی موارد، مصرف آن به‌طور موقت باعث افزایش تمایلات جنسی می‌شود اما با مصرف مداوم، کاهش میل جنسی، اختلال در تمرکز و کاهش حساسیت جنسی شایع می‌شود.
در مردان، مصرف مزمن گل باعث کاهش تستوسترون و تولید اسپرم می‌شود و همین می تواند یک پاسخ به این سوال باشد که چرا شوهرم میل جنسیش کم شده
الکل و ناتوانی جنسی
در ایران مصرف الکل معمولاً همراه با مواد دیگر صورت می‌گیرد. مصرف اندک آن ممکن است اضطراب جنسی را کاهش دهد اما استفاده مزمن از الکل باعث آسیب به کبد، کاهش تستوسترون و اختلال در نعوظ و ارگاسم می‌شود.
ترکیب الکل با سایر مواد، خطر ناتوانی جنسی را چند برابر می‌کند.
ترامادول و بی‌میلی جنسی
ترامادول در ابتدای مصرف ممکن است موجب تأخیر در انزال شود که گاهی از آن به عنوان درمان موقتی زودانزالی یاد می‌شود. اما مصرف طولانی مدت آن با کاهش تستوسترون، اختلال در عملکرد دوپامین و کاهش لذت جنسی همراه است.
بسیاری از مردان معتاد به ترامادول دچار اختلال نعوظ، کاهش میل و افسردگی جنسی می‌شوند.
متادون و اختلال جنسی
متادون اگرچه برای ترک اعتیاد تجویز می‌شود اما خود یکی از عوامل مهم در کاهش میل جنسی است. متادون باعث مهار محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-گناد شده و در نتیجه منجر به کاهش شدید تستوسترون، ناتوانی جنسی و افسردگی در مردان می‌گردد.
بوپرنورفین و کاهش میل جنسی
بوپرنورفین که در درمان اعتیاد به کار می‌رود، نسبت به متادون تأثیرات کمتری دارد اما همچنان باعث اختلال در ترشح هورمون‌های جنسی می‌شود. مصرف بلندمدت بوپرنورفین در برخی بیماران باعث کاهش میل، کاهش لذت جنسی و ناتوانی در رسیدن به ارگاسم گزارش شده است.
ناس و اثرات جنسی
ناس که نوعی ماده جویدنی با پایه نیکوتین است، در برخی مناطق ایران به‌ویژه در شرق کشور رایج است.
مصرف مداوم ناس می‌تواند موجب اختلال در عروق خونی، کاهش گردش خون در اندام تناسلی و در نتیجه کاهش تحریک‌پذیری جنسی گردد. همچنین نیکوتین موجود در ناس در کاهش تستوسترون نقش دارد.
چرا کاهش میل جنسی در معتادان نگران‌کننده است؟
- فروپاشی روابط زناشویی: میل جنسی یکی از ارکان اساسی روابط زناشویی است. کاهش آن می‌تواند به طلاق، خیانت یا بی‌تفاوتی عاطفی منجر شود.
- افزایش احساس بی‌ارزشی: بی‌میلی جنسی در مردان اغلب با احساس شکست و بی‌کفایتی همراه است که افسردگی را تشدید می‌کند.
- گرایش به روابط پرخطر: برخی معتادان برای تحریک جنسی به روابط جنسی پرخطر روی می‌آورند که سلامت جنسی‌شان را بیشتر به خطر می‌اندازد.
راهکارهای درمانی کاهش میل جنسی ناشی از اعتیاد
1. ترک مواد مخدر
هیچ راهی جز قطع مصرف نمی‌تواند به بهبود پایدار میل جنسی منجر شود. درمان‌های سم‌زدایی و دارودرمانی نقش کلیدی در این مسیر دارند.
و البته در کنار این موضوع انجام ورزش و افزایش اعتماد به نفس و تمرکز نیز بی تاثیر نمی باشد
2. درمان هورمونی
در افرادی که کاهش تستوسترون دارند، درمان جایگزینی تستوسترون با نظر پزشک متخصص غدد یا اورولوژیست می‌تواند مؤثر باشد.
3. روان‌درمانی و مشاوره جنسی
درمان مشکلات روانی مرتبط با اعتیاد مانند افسردگی، اضطراب، وسواس فکری و اختلالات روابط با مشاور روان‌شناس یا سکس‌تراپیست ضروری است.
4. بازسازی روابط عاطفی
تقویت ارتباط میان زوجین، همدلی، پذیرش و درک مشکلات جنسی در بستر حمایت عاطفی، نقش مهمی در بازگشت میل جنسی دارد.
نتیجه‌گیری
کاهش میل جنسی در افراد معتاد پدیده‌ای چندبعدی و نگران‌کننده است که هم جسم و هم روان را درگیر می‌کند. شناخت دقیق اثرات مواد مخدر رایج در ایران مانند تریاک، شیشه، هروئین، گل، الکل، ترامادول، متادون، بوپرنورفین و ناس بر عملکرد جنسی می‌تواند به پیشگیری و درمان مؤثر این وضعیت کمک کند.
استفاده از راهکارهای علمی، حمایت عاطفی، روان‌درمانی
