اینکه کتون در ادرار نشانه چیست بستگی به شرایط فردی دارد که آزمایش روی ادرار وی انجام می شود اما به طور کلی بررسی حضور این ماده بیشتر در بین افرادی که از رژیم کتو بهره می برند شایع می باشد
با انجام علائم وجود این ماده می توان به نتایج مهمی دست یافت که در ادامه مطلب با معرفی خود کتون و علائم دفع آن به آن خواهیم پرداخت
کتون چیست؟
در دسترس ترین سوخت برای سلول های بدن گلوگز (قند) می باشد، این ماده از تجزیه کربوهیدرات ها به وجود آمده و به عنوان ماده اصلی در سوخت و ساز سلول ها مورد استفاده قرار می گیرد، در شرایطی که بدن به دلیل کمبود گلوکز از ذخیره گلیکوژن (شکل ذخیره شده گلوکز در کبد) خالی شده باشد و یا نتواند از گلوکز موجود در خون استفاده کند و نیاز به سوخت برای تامین انرژی داشته باشد، به جای استفاده از گلوکز، به تجزیه چربی‌ها به اسیدهای چرب و سپس به کتون‌ها می‌پردازد.
کتون‌ها (ketones) گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که در بدن انسان و دیگر حیوانات، به صورت طبیعی تولید می‌شوند، این ترکیبات بیشتر در شرایطی که بدن دچار کمبود گلوکز می شود و به انرژی حاصل از چربی‌ها نیاز دارد از تجزیه آن ها در کبد تولید می‌شوند و سپس به خون منتقل شده و در سایر اندام‌های بدن، مانند مغز و عضلات، به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثل زمانیکه فرد تمرینات ورزشی شدید انجام داده و یا مدت طولانی در معرض گرسنگی بوده است.
کتون در ادرار علامت چیست؟
کتون در حالت عادی در ادرار وجود ندارد، ولی در شرایطی که بدن به دلیل بیماری، کمبود گلوکز، رژیم غذایی کم کربوهیدرات و یا ورزش شدید، به سوخت کتون‌ها نیاز دارد، در ادرار بیشتر دیده می‌شود.
میزان بیشتر کتون در ادرار نشانگری برای وضعیت سلامتی بدن است و می‌تواند نشانه‌ای از کمبود گلوکز و یا اختلالاتی در فرایند سوخت و ساز باشد. اما در برخی موارد، مانند بیماری کتواسیدوز دیابتی، میزان بیش از حد کتون در ادرار مشاهده می‌شود که ممکن است نشانه ای از عوارض جدی باشد.
در واقع، همانطور که ذکر شد هنگامی که بدن به تولید انرژی نیاز دارد، از گلوکز و کربوهیدرات‌ها استفاده می‌کند. در صورتی که مصرف کربوهیدرات‌ها کاهش یابد یا فرد در حال رعایت رژیم کتوژنیک باشد، بدن شروع به تجزیه چربی‌ها به اسیدهای چرب می‌کند که در نهایت به کتون تبدیل می‌شوند، این کتون‌ها با خون جریان می‌یابند و به عنوان منبع انرژی برای ماهیچه‌ها و مغز استفاده می‌شوند و این وضعیت در نهایت باعث مصرف چربی ها و کاهش وزن خواهد شد، اما در صورتی که سطح کتون در خون به میزان زیادی بالا رود، می‌تواند منجر به آسیب به ارگان های مختلفی شود، از جمله این عوارض نارسایی کلیه، بیماری‌های قلبی، آسیب به مغز و یا حتی کما می باشد.
یکی از خطرناک ترین عوارض افزایش کتون در افراد مبتلا به دیابت، کتواسیدوز دیابتی است، بنابراین، اندازه‌گیری سطح کتون در ادرار می‌تواند به عنوان یک شاخص برای سلامت کلی بدن مورد استفاده قرار گیرد.
عواملی که در افزایش کتون در ادرار نقش دارند شامل موارد ذیل می باشند:
- کتواسیدوز دیابتی
- بیماری دیابت کنترل نشده
- بی‌اشتهایی عصبی
- گرسنگی طولانی مدت
- اعتیاد به الکل
- استفاده غیر اصولی و خودسرانه از رژیم‌های کتوژنیک
مقدار خیلی ناچیز کتون در ادرار نشانه طبیعی بوده و بدن در حال حاضر از چربی ها به عنوان منبع اصلی سوخت و ساز استفاده نمی کند.
چه زمانی نیاز به بررسی وجود کتون در ادرار می باشد؟
ممکن است در شرایط زیر پزشک وجود کتون در ادرار را بررسی نماید:
- قند خون بیش از 300 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- تهوع، استفراغ و یا دردهای شکمی
- احساس خستگی در طول روز
- احساس شدید تشنگی و خشکی دهان
- برافروختگی پوست
- بوی میوه ای تنفس
- احساس گیجی
در صورت بروز هر یک از علائم ذکر شده بخصوص در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، می بایست بلافاصله به پزشک معالج مراجعه نمود.
نحوه آزمایش میزان کتون بدن
- بررسی کتون ادرار
یکی از تست های ساده و سریع آزمایش مقدار کتون در ادرار استفاده از نوار تست کتون است، در این روش نوار تست را در ظرف آزمایشگاهی حاوی آن فرو برده می شود و نوارها که حاوی مواد شیمیایی است که در مجاورت کتون تغییر رنگ می دهند و تفسیر نتیجه آن بر اساس راهنمای رنگ بندی روی بسته قابل انجام است.
نحوه تفسیر آزمایش کتون ادرار
- * کمتر از ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: کم
- * مقدار کتون در ادرار ۳۰ تا ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: متوسط
- * مقدار کتون در ادرار بیش از ۸۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر: زیاد
بالا بودن کتون‌ها در خون به ویژه در افراد دیابتی، بروز پدیده کتواسیدوز دیابتی است که در آن بدن قادر نیست از کربوهیدرات‌های موجود در خون به عنوان سوخت استفاده کند.
- آزمایش کتون خون
یکی دیگر از راه های سنجش میزان کتون بدن، بررسی این ماده در خون است که این تست نیز به این صورت می باشد که مقداری از خون را روی کیت ریخته و نتیجه آنرا با راهنمای روی کیت می سنجند.
نحوه تفسیر آزمایش کتون در خون
- کمتر از 0.6 میلی مول در لیتر: نرمال/ منفی
- 0.6 تا 1.5 میلی مول در لیتر: متوسط
- 1.6 تا 3 میلی مول در لیتر: زیاد
- بیشتر از 3 میلی مول در لیتر: خیلی زیاد
کتواسیدوز دیابتی
همانطور که اشاره شد وجود کتون در ادرار یک علامت هشدار دهنده است، بخصوص در افراد مبتلا به دیابت نوع یک می تواند نشانه کتواسیدوز دیابتی (DKA) باشد.
وجود میزان زیادی از کتون در بدن موجب اسیدی شدن خون می شود و به این حالت کتواسیدوز گفته شده که یک عارضه جدی است و می تواند موجب مرگ بیمار شود.
در شرایطی ک فرد دچار این عارضه شده می بایست با اقدامات ذیل توسط تیم پزشکی انجام شود:
- رساندن مایعات به بدن( به صورت خوراکی یا وریدی)
- جایگزینی الکترولیت ها( به صورت وریدی)
- تزریق انسولین( به صورت وریدی)
علاوه بر این بیمار باید تحت کنترل باشد زیرا ممکن است به سایر ارگان های بدن بخصوص کلیه و مغز نیز آسیب رسیده باشد، زمانی که میزان کتون موجود در ادرار و خون به حالت نرمال برگشته و بیمار دوباره قادر به خوردن و آشامیدن شود می توان او را مرخص کرد.
سخن آخر
وجود میزان اندک کتون در ادرار طبیعی است (همانطور که در تفسیر آزمایش کتون ادرار مشاهده کردید) اما میزان بالا بودن آن می تواند بیانگر نرسیدن گلوکز به سلول ها به علل مختلف مانند سطح پایین انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع یک باشد، مهترین عارضه افزایش کتون کتواسیدوز دیابتی بوده که می بایست به محض بروز علائم و تشخیص، درمان شروع شده تا از ایجاد عوارض بعدی و جبران ناپذیر آن جلوگیری شود.
بنابراین سنجش کتون ادرار در افراد مستعد بخصوص بیماران دیابتی بسیار حائز اهمیت است و فرد بیمار می تواند با چکاپ منظم و دانستن علائم آن از عوارض جدی و خطرناک بعدی پیشگیری نماید.
اگر بخواهیم خلاصه به این سوال پاسخ دهیم باید اینگونه بگوییم که وجود کتون در ادرار نشانه این است که بدن شما قادر به استفاده از قند برای تامین انرژی نبوده و در حال استفاده از چربی ها است.
