راهنمای کامل آزمایش hiv در بارداری
مناسب زنان پیش از بارداری، در دوران حاملگی و پس از زایمان
این یک موضوع مهم و اساسی است به ویژه که همه از امار سرایت بیماری های مختلف در جامعه مطلع هستیم پس انجام یک آزمایش برای سلامتی جنین و خودمان لازم به نظر می رسد
مقدمه: چرا بررسی وضعیت HIV در دوران بارداری اهمیت ویژه دارد؟
بارداری یک دوره بسیار حساس در زندگی یک زن است؛ به‌ویژه زمانی که بحث سلامت جنین مطرح می‌شود. یکی از آزمایش‌های حیاتی در این دوران، آزمایش ایدز (HIV) است. ویروس HIV می‌تواند از مادر به جنین منتقل شود، اما خوشبختانه با تشخیص به‌موقع و اقدامات مناسب، احتمال انتقال می‌تواند به زیر ۱ درصد کاهش یابد.
آزمایش ایدز قبل از بارداری
بسیاری از متخصصان زنان توصیه می‌کنند که زنانی که قصد بارداری دارند، پیش از شروع تلاش برای بارداری، تست HIV بدهند. این آزمایش به زن کمک می‌کند تا در صورت ابتلا، درمان ضدویروسی را پیش از بارداری شروع کند تا از خطر انتقال ایدز از مادر به جنین جلوگیری شود.
خوشبختانه با پیشرفت علم و تکنیک های جدید دیگر نیاز به مراجعه به آزمایشگاه نیست و می توان با کیت ایدز به سادگی در هر مکانی hiv را آزمایش کرد
چه کسانی باید آزمایش دهند؟
- زنانی که شریک جنسی‌شان مبتلا به HIV است
- کسانی که سابقه رابطه جنسی محافظت‌نشده دارند
- افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف کرده‌اند
- کسانی که در مناطق با شیوع بالا زندگی می‌کنند
آزمایش ایدز در دوران بارداری
در بسیاری از کشورها، آزمایش HIV جزو آزمایش‌های معمول بارداری است. معمولاً این تست در سه‌ماهه اول بارداری انجام می‌شود و در صورت پرخطر بودن شرایط، در سه‌ماهه سوم تکرار می‌شود.
آزمایش چگونه انجام می‌شود؟
- نمونه خون از مادر گرفته می‌شود
- تست‌های ELISA یا Rapid Test برای شناسایی آنتی‌بادی‌های HIV استفاده می‌شوند
- در صورت مثبت بودن، آزمایش Western blot یا PCR برای تأیید انجام می‌شود
جواب آزمایش ایدز در بارداری چگونه تفسیر می‌شود؟
- منفی (Negative): به این معناست که هیچ نشانه‌ای از HIV در بدن مادر شناسایی نشده است. البته اگر اخیراً در معرض HIV قرار گرفته، باید آزمایش تکرار شود.
- مثبت (Positive): نشان‌دهنده وجود HIV در بدن است. این به معنای ابتلا به ایدز نیست، بلکه فقط نشانه آلودگی به ویروس HIV است.
ممکن است عبارات دیگری مانند non reactive در جواب آزمایش ایدز مشاهده شود که آن هم دلیل بر منفی بودن تست و سلامت فرد می باشد
✅ نکته مهم: در صورت مثبت بودن، آغاز سریع درمان ضدویروسی (ART) در بارداری، بهترین اقدام برای محافظت از جنین است.
آیا آزمایش ایدز در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری هم انجام می‌شود؟
بله. اگر مادر در دوران بارداری در معرض خطر جدیدی قرار گرفته باشد (مثل تماس جنسی جدید، تزریق مواد، یا پارتنر مبتلا)، پزشک ممکن است در ماه ششم یا هفتم، تست دوم HIV را تجویز کند.
اما اگر فرد مورد نظر نگرانی از بابت این موضوع نداشته باشد معمولا تست ایدز انجام نمی شود مگر اینکه خود مادر درخواست این موضوع را داشته باشد
بعضی از پزشکان و ماما هم بر این موضوع حساس هستند و مادر را تشویق به انجام این آزمایش می کنند
چرا آزمایش ایدز در بارداری مهم است؟
- جلوگیری از انتقال عمودی (مادر به جنین)
- تشخیص زودهنگام برای درمان مؤثر
- برنامه‌ریزی مناسب برای زایمان ایمن (اغلب سزارین در موارد خاص)
- مراقبت دقیق از نوزاد پس از تولد (مثلاً تجویز دارو برای نوزاد به مدت ۴ هفته)
اگر جواب آزمایش ایدز در بارداری مثبت باشد، چه باید کرد؟
در درجه اول باید بدانید که می توانید با پیگیری این موضوع را تحت کنترل خود داشته باشید .پس به سلامت خود و جنین خود در اولویت توجه داشته و با حفظ خونسردی روند درمانی خود را آغاز کنید
- شروع سریع درمان با داروهای ضدویروسی (ART)
- انجام آزمایش‌های تخصصی دیگر مثل شمارش CD4 و بار ویروسی (Viral Load)
- پیگیری مستمر با پزشک متخصص عفونی و زنان
- برنامه‌ریزی برای زایمان در بیمارستان با شرایط کنترل‌شده
آزمایش ایدز بعد از زایمان
اگر آزمایش در بارداری انجام نشده باشد یا مادر در معرض خطر جدید قرار گرفته باشد، تست HIV می‌تواند بعد از زایمان نیز انجام شود. همچنین نوزاد مادر HIV مثبت باید مورد آزمایش قرار گیرد.
نوزادان چگونه آزمایش می‌شوند؟
روش های انجام آزمایش ایدز نوزادان با بزرگسالان تفاوت هایی دارد که از جمله
- با تست PCR HIV RNA در هفته‌های اول زندگی
- آزمایش در فواصل 2 هفته‌ای تا سن 6 ماهگی تکرار می‌شود
- اگر همه تست‌ها منفی باشند، کودک HIV منفی در نظر گرفته می‌شود
کشورهای مختلف چگونه با آزمایش HIV در بارداری برخورد می‌کنند؟
ایالات متحده (CDC):
- انجام تست HIV برای همه زنان باردار الزامی است
- تکرار تست در هفته 28 بارداری برای افراد پرخطر
- آغاز فوری ART برای افراد HIV مثبت
انگلستان (NHS):
- غربالگری رایگان HIV در سه‌ماهه اول
- داروهای ضدویروسی به‌صورت رایگان در دوران بارداری و پس از زایمان
کانادا و استرالیا:
- آزمایش رایگان و محرمانه
- ارائه مشاوره روانشناسی برای مادران مبتلا
ایران:
- در بیمارستان‌های دولتی و مراکز بهداشت، آزمایش HIV برای زنان باردار رایگان است
- برخی آزمایشگاه‌های خصوصی نیز این تست را با هزینه کم انجام می‌دهند
- مشاوره با پزشک زنان یا پزشک بیماری‌های عفونی الزامی است
آیا نوزاد مادر HIV مثبت می‌تواند سالم باشد؟
بله! اگر مادر به‌موقع تشخیص داده شود و داروهای ضدویروسی به‌درستی مصرف کند، احتمال تولد نوزاد سالم به بالای ۹۸٪ می‌رسد. همچنین، با اجتناب از شیر دادن مستقیم و انجام زایمان ایمن، ریسک به حداقل می‌رسد.
آیا شیر دادن باعث انتقال HIV می‌شود؟
بله. ویروس HIV می‌تواند از طریق شیر مادر منتقل شود. در کشورهایی که امکان تهیه شیر خشک یا شیر اهدایی بهداشتی وجود دارد، توصیه می‌شود شیر مادر داده نشود. اما در برخی کشورهای در حال توسعه، با وجود مصرف دارو توسط مادر، تغذیه با شیر مادر ممکن است مجاز باشد.
البته تمامی این شرایط باید تحت نظر پزشک و شرایط مادر باشد
جمع‌بندی: چک‌لیست کامل مادران باردار برای آزمایش ایدز
✅ تست HIV پیش از بارداری
✅ تکرار تست در بارداری برای افراد پرخطر
✅ مشاوره با پزشک زنان و عفونی
✅ آغاز سریع درمان در صورت ابتلا
✅ زایمان کنترل‌شده (سزارین در برخی موارد)
✅ عدم تغذیه با شیر مادر در شرایط خاص
✅ مراقبت کامل از نوزاد و انجام تست‌های پس از تولد
