پشه سالک در چه مناطقی است ؟

می خواهیم پرسش شما در مورد اینکه پشه سالک در چه مناطقی است ؟ مطالبی را برای شما ارائه کنیم .

سالک یا لیشمانیوز پوستی جزء شایع ترین بیماری های پوستی است , که بر اثر گزش جنس ماده نوعی پشه خاکی به انسان منتقل می شود .

عامل این بیماری , انگلی به نام لیشمانیا است که واگیردار می باشد .

بیماری سالک از زمان های گذشته شناسایی شده است .

در کتاب قانون ابن سینا از زخمی به نام خیرونیه نام برده شده است که دوام زیادی داشته و درمانش مشکل بوده است . با نشانه ها و علائمی که از این زخم ذکر شده است تصور می رود زخم سالک بوده است .

سازمان بهداشت جهانی بیماری سالک را یکی از 10 بیماری مهم انگلی که در مناطق گرمسیری بیشتر مشاهده می شود معرفی کرده است .

از عوامل شایع این بیماری پوستی با زخم ماندگار می توان به گسترش شهرها و احداث اماکن مسکونی بدون بررسی اکولوژیکی روی کلونی های جوندگان اشاره کرد .

در این مقاله سایت رپید تست با بررسی این مهم که پشه سالک در چه مناطقی است ؟ قصد داریم شما را با خطرات جدی بیماری سالک آشنا کنیم .

زیستگاه پشه سالک در چه مناطقی است ؟

زیستگاه پشه خاکی , عامل بیماری سالک انتشار وسیعی در نواحی حاره و نیمه حاره که آب و هوای گرم و مرطوب است می باشد .

طبق اعلام تحقیقات , سالک در گروه بیماری های نوپدید و کنترل نشده قرار گرفته که شیوع آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زمین گزارش شده است .

این بیماری تقریبا در 88 کشور دنیا از جمله ( عربستان سعودی , عراق , سوریه , سودان , چین , ایران , فلسطین , افغانستان , پاکستان , قفقاز , هند , برزیل و…….) شایع می باشد . به طور کلی انگل عامل بیماری سالک در بخش های بزرگی از سراسر جهان به غیر استرلیا , جزایر اقیانوس آرام و قاره قطب جنوب شناسایی شده است .

در ایران با توجه به دو فرم نوع روستایی و شهری این بیماری تقریبا از هم متمایز است .

نوع روستایی این بیماری در بسیاری از مناطق روستایی 18 استان کشور از جمله ( فارس , اصفهان , کرمان , خوزستان , گلستان , بوشهر , خراسان رضوی , خراسان شمالی , خراسان جنوبی , سمنان , هرمزگان , سیستان و بلوچستان , یزد , ایلام و…… ) شایع تر است .

نوع شهری که در حاشیه شهرها و مناطق روستایی بروز می کند در بر خی از مناطق شهری ( مشهد , کرمان , بم , نیشابور , سبزه وار , شیراز , اصفهان , یزد و…… ) وجود دارد .

در شرق استان اصفهان منطقه ورزنه , بعلت خشکی تالاب گاوخونی و خشکی زاینده رود ابتلا به این بیماری رو به افزایش است .

اشکال بیماری سالک

سالک یک بیماری پوستی طولانی مدت است که عامل آن نوعی آغازیان است و ناقل آن پشه خاکی می باشد که به دو شکل :

نوع شهری ( سالک خشک )

عامل اصلی سالک شهری , انگلی به نام لیشمانیا تروپیکا است که توسط پشه خاکی اهلی از انسان به انسان منتقل می شود و انتقال آن در تمام ماه های سال به طور یکسان انجام می شود . در واقع مخزن اصلی بیماری انسان است و سگ مخزن تصادفی آن است .

در ایران شهرهای تهران , مشهد , شیراز , کرمان , یزد ,  نیشابور , سبزه وار , اصفهان , کاشان , بم , زاهدان شایع است .

در محل گزش پشه برجستگی کوچک سرخک رنگی ( پاپول سرخ رنگ ) ظاهر می شود , که پس از گذشت 2 تا 3 ماه ضایعه برجسته با قوامی نسبتا سفت پدیدار می شود . کم کم روی آن فرورفتگی ایجاد شده و به تدریج ضایعه به صورت زخمی باز درمی آید و بهبودی آن 1 تا 2 سال به طول می انجامد .

بنابر توصیه سازمان جهانی بهداشت درمان این ضایعات را به منظور جلوگیری از انتشار بیماری باید در اسرع  وقت آغاز نمود . این ضایعات درد ندارد و ممکن است با خارش مختصری همراه باشد. تعداد وسعت ضایعات در سالک نوع خشک محدود است و بیشتر در نواحی صورت می باشد .

نوع روستایی ( سالک مرطوب )

شکل مرطوب بیماری توسط انگل لیشمانیا ماژور ایجاد می شود . میزبان شکل مرطوب بیماری , جوندگان از جمله موش صحرایی هستند .

در این نوع ضایعه دوره نهفتگی کوتاه تر است که معمولا به چند هفته تا 2 الی 3 ماه می رسد و در اکثر مواقع خود به خود بعد از 4 الی 6 ماه بهبود می یابد . زخم این نوع با التهاب حاد شروع می شود . به تدریج اطراف زخم پر خون شده و ممکن است با عوارضی از قبیل : ( تورم , سلولیت , لنفانژیت و حتی تب ) همراه شود .

بعد از گذشت 4 الی 6 ماه با به جا گذاشتن جوشگاه بهبود می یابد .

تعداد ضایعات در سالک مرطوب متعدد و حتی گاهی به صدها عدد می رسد و وسعت ضایعات نیز بیشتر است .

انواع بیماری سالک

بیماری سالک به سه گونه ظاهر می شود :

سالک پوستی : باعث ایجاد زخم روی پوست می شود که نوع شایع آن است . در این نوع , درمان همیشه ضروری نیست , اما می تواند بهبود را تسریع و از عوارض جلوگیری کند .

سالک مخاطی جلدی : نوع نادر این بیماری که توسط فرم پوستی انگل ایجاد می شود و می تواند چندین ماه پس از بهبود زخم های پوستی به جا می گذارد .  در این نوع انگل ها به بینی , گلو و دهان سرایت می کند که منجر به تخریب جزئی یا کامل غشاهای مخاطی در آن نواحی می شود .

با وجود اینکه سالک مخاطی پوست معمولا زیر مجموعه ای از سالک جلدی در نظر گرفته می شود , اما جدی تر است . خود به خود بهبود نمی یابد و همیشه نیاز به درمان دارد .

سالک احشایی :معمولا 2 تا 8 هفته پس از گزش توسط پشه خاکی رخ می دهد و به اندام هی داخلی مانند : طحال و کبد آسیب می رساند . از طریق آسیب به این اندام ها بر مغز استخوان و همچنین سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد .

در حالت شدید بیماری تب , خستگی مفرط , بی حالی , سرفه های خشک , اسهال , سردرد , استفراغ و آدنوپاتی ( التهاب و تورم غدد لنفاوی ) مشاهده می شود . این وضعیت اگر درمان نشود کشنده است .

عوامل گسترش بیماری سالک چیست؟

در مناطقی که مستعد افزایش جمعیت موش های صحرایی و افزایش پشه های خاکی می باشد و همچنین مکان هایی که تماس انسان با موش های صحرایی زیاد می شود , انتقال بیماری سالک اتفاق می افتد .

این شرایط شامل موارد زیر می باشد :

زمان شیوع بیماری سالک

پس از فصل سرما و با گرم شدن تدریجی هوا پشه های خاکی که ناقل بیماری هستند , فعال می شوند و خطر گزش و انتقال بیماری وجود دارد .

بیشترین زمان خطر انتقال بیماری  شروع تابستان و اوایل پاییز است .

گزش پشه خاکی در بعدازظهر شروع می شود و طی شب ادامه دارد , ولی بیشترین زمان گزش  در هنگام غروب آفتاب است .

راه های تشخیص بیماری

بیماری سالک را از طریق آزمایش های کلینیکی می توان تشخیص داد که عبارتند از :

ایمنی بیماری

در افرادی که از زخم سالک چه به صورت ابتلا ناشی از گزش پشه خاکی و چه لیشمانیزاسیون بهبودی می یابند مصونیت دائمی ایجاد می شود .

بهبودی معمولا با ایجاد واکنش های ایمنی تأخیری همراه است که آزمون پوستی لیشمانین از آن جمله است . از آزمون پوستی لیشمانین به عنوان آزمایش غربالگری لیشمانیوز استفاده می شود .

در اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند , این آزمون مثبت می گردد .

درمان بیماری سالک

بیماری سالک معمولا خود به خود بهبود می یابد , ولی اثر یا جوشگاه آن برای همیشه باقی می ماند .

در نوع خشک از نظر محدود کردن سرایت در تمامی موارد نیاز به درمان دارد , اما نوع مرطوب آن به توصیه سازمان بهداشت جهانی نیاز به هیچ درمانی نمی باشد . مگر در مواردی که تعداد ضایعات بیشتر از 4 عدد و اندازه ضایعات بزرگتر از 5 سانتی متر باشد و یا اینکه محل ضایعات در صورت یا نزدیکی یکی از ارگان های حیاتی باشد .

درمان اصلی سالک به جز مواردی که شکل ضایعات مرطوب به طور گسترده است , ترکیبات چند ظرفیتی آنتیموان ( گلوکانتیم و پنتوستام ) است . این داروها گران قیمت هستند و نیازی به تزریق مکرر دارند و بعضا با اثرات جانبی همراه می باشند .

عوارض آمپول گلوکانتیم  شامل تهوع , استفراغ , بی اشتهایی , بی حالی , درد عضلانی , سردرد و خواب آلودگی می باشد .

واکسیناسیون

تاکنون واکسن های متعددی در نقاط مختلف جهان بر علیه بیماری سالک مورد ارزیابی قرار گرفته است , ولی متاسفانه در حال حاضر واکسن مؤثری برای این بیماری وجود ندارد .

واکسن سالک سال های قبل در ایران با همکاری جوامع علمی داخلی و خارجی و تحت نظارت سازمان جهانی بهداشت , تولید و مورد ارزیابی قرار گرفته است .

نتایج این کارآزمایی ها نشان می دهد که این واکسن ها کاملا بی خطر , اما به اندازه کافی مؤثر نمی باشد و نیاز به تحقیقات وسیع تری در این زمینه وجود دارد .

پیشگیری

بهترین راه پیشگیری از بیماری سالک ایجاد مانعی در برابر گزش پشه ناقل بیماری است . برای کاهش خطر این اقدامات پیشگیرانه را دنبال کنید .

نکات پایانی :

اطلاع از محل زندگی عوامل بیماری مهم است در مقاله ای دیگر در مورد اینکه پشه مالاریا کجا زندگی می کند مطالبی گفتیم که پیشنهاد می کنیم مطالعه کنید

باید این نکته را متذکر شویم که مبارزه و کنترل بیماری سالک به تنهایی از عهده ی سازمان بهداشت برنخواهد آمد . در این زمینه تمام سازمان ها از جمله : شهرداری , جهاد کشاورزی , منابع طبیعی , محیط زیست و …. می توانند در کنار مراکز بهداشت برای کنترل و ریشه کن شدن این بیماری همکاری داشته باشند .

اطلاع رسانی و آموزش مردم جهت حفاظت از گزش پشه ناقل و مقابله با این بیماری از نکات مهم محسوب می شود , که به عهده دانشگاه و مراکز بهداشت کشور می باشد .

با توجه به رسیدن به پاسخ این سؤال که پشه سالک در چه مناطقی است ؟ اگر قصد سفر به مناطق آلوده و پر خطر دارید , حتما با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی خود و خانواده را از گزند ابتلا به این بیماری در امان نگه دارید .

در صورت بروز ضایعه جلدی که بیش از 10 روز طول کشیده باشد مشکوک به بیماری سالک است و نیاز به بررسی و تشخیص و درمان است .

قابل ذکر است خدمات تشخیصی و درمانی بیماری سالک به صورت رایگان در مراکز بهداشتی و درمانی انجام می شود .